4. โกณฺฑญฺญพุทฺธวํสวณฺณนา

ทีปงฺกเร กิร ภควติ ปรินิพฺพุเต ตสฺส สาสนํ วสฺสสตสหสฺสํ ปวตฺติตฺถฯ อถ พุทฺธานุพุทฺธานํ สาวกานํ อนฺตรธาเนน สาสนมฺปิสฺส อนฺตรธายิฯ อถสฺส อปรภาเค เอกมสงฺเขฺยยฺยมติกฺกมิตฺวา เอกสฺมิํ กปฺเป โกณฺฑญฺโญ นาม สตฺถา อุทปาทิฯ โส ปน ภควา โสฬสอสงฺเขฺยยฺยํ กปฺปานญฺจ สตสหสฺสํ ปารมิโย ปูเรตฺวา โพธิญาณํ ปริปาเจตฺวา เวสฺสนฺตรตฺตภาวสทิเส อตฺตภาเว ฐตฺวา ตโต จวิตฺวา ตุสิตปุเร นิพฺพตฺติตฺวา ตตฺถ ยาวตายุกํ ฐตฺวา เทวตานํ ปฏิญฺญํ ทตฺวา ตุสิตปุรโต จวิตฺวา รมฺมวตีนคเร สุนนฺทสฺส นาม รญฺโญ กุเล สุชาตาย นาม เทวิยา กุจฺฉิสฺมิํ ปฏิสนฺธิํ อคฺคเหสิฯ ตสฺสปิ ปฏิสนฺธิกฺขเณ ทีปงฺกรพุทฺธวํเส วุตฺตปฺปการานิ ทฺวตฺติํส ปาฏิหาริยานิ นิพฺพตฺติํสุฯ โส เทวตาหิ กตารกฺขสํวิธาโน ทสนฺนํ มาสานํ อจฺจเยน มาตุกุจฺฉิโต นิกฺขมิตฺวา สพฺพสตฺตุตฺตโร อุตฺตราภิมุโข สตฺตปทวีติหาเรน คนฺตฺวา สพฺพา จ ทิสา วิโลเกตฺวา อาสภิํ วาจํ นิจฺฉาเรสิ – ‘‘อคฺโคหมสฺมิ โลกสฺส, เชฏฺโฐหมสฺมิ โลกสฺส, เสฏฺโฐหมสฺมิ โลกสฺส, อยมนฺติมา ชาติ, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว’’ติ (ที. นิ. 2.31; ม. นิ. 3.207)ฯ

ตโต กุมารสฺส นามกรณทิวเส นามํ กโรนฺตา ‘‘โกณฺฑญฺโญ’’ติ นามมกํสุฯ โส หิ ภควา โกณฺฑญฺญโคตฺโต อโหสิฯ ตสฺส กิร ตโย ปาสาทา อเหสุํ – ราม, สุราม, สุภนามกา ปรมรมณียาฯ เตสุ ตีณิ สตสหสฺสานิ นาฏกิตฺถีนํ นจฺจคีตวาทิตกุสลานํ สพฺพกาลํ ปจฺจุปฏฺฐิตานิ อเหสุํฯ ตสฺส รุจิเทวี นาม อคฺคมเหสี อโหสิฯ วิชิตเสโน นามสฺส ปุตฺโต อโหสิฯ โส ทสวสฺสสหสฺสานิ อคารํ อชฺฌาวสิฯ

โส ปน ชิณฺณพฺยาธิมตปพฺพชิเต ทิสฺวา อาชญฺญรเถน นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชิตฺวา ทส มาเส ปธานจริยํ จริฯ โกณฺฑญฺญกุมารํ ปน ปพฺพชนฺตํ ทส ชนโกฏิโย อนุปพฺพชิํสุฯ